Բաց նամակ Նարեին. 70 տարեկան, հաշմանդամ, տարագիր, բայց դեռ զգոնությունը չկորցրած պրոֆեսորից

Գենոցիդ տարած ազգին առավել մեծ գենոցիդի ենթարկած, կես ազգ երկրից արտաքսած, մյուս կեսին էլ սեփական երկրում սովի, ստրկության, անարգանքի մատնած, իշխանությունն ուզուրպացրած, իր կեցվածքով մեր արժանապտվությունն ամեն օր ոտնահարած, քրեականին թիկունք եղած ու դեմագոգիան տիեզերական սարքած հրեշ հոր՝ փափկասուն աղջիկ։

Թույլ ազգ ենք, խոսք չկա՝ նամակդ ցնցեց մեզ, ոնց երկրաշարժը։ Մեծ մասս հալվեցինք, թե էն այլանդակ հորից ո՞նց է էսպես նուրբ էակ դաստիարակվել։ Մի ահագինս իրար ատեցինք, թե ոնց ենք էս հրաշամանուկին ցավեր պատճառել։ Մի քանիսս քո արածն այնքան էլ չգնահատեցինք, և ով Կառլ, հանդգնեցինք հակաճառել էլ, թե աղջնակս՝ սխալ ես։ Կյանքի հարվածներից կռացածներն իրենց գլխով անցածը ոչ թե քեզ, այլ մեզ ներկայացրին, թե բա մենք ո՞նց։

Ես էլ մի քիչ, հայերեն ասած՝ մանրից «բռթբռթացի»։ Բայց հայ միլիցու կողմից հաշմված, իմ պես, ստիպված տարագիր դարձած Գրիշա Վիրաբյանի նամակը կարդալուց հետո որոշեցի, որ ես էլ պարտավոր եմ իմ սրտին եղածը քո նամակից հալվածներին հասցնելու։ Քեզ եմ իբր գրում, բայց թիրախն իհարկե դու չես։ Եվ դու չես էլ կարդալու, բայց գուցե պապադ ու պապայիդ ոհմակի անդամներն ու ոչ անդամները կարդան։

Նախ ասեմ, որ դու երեխա չես, մտավոր բավարար հասուն պատանի ես ու երեխայի դիմակի տակ թաքնվելը հորդ աստծո ասած՝ «սիրուն չի»։ Իհարկե, երեխաները ծնողների համար պատասխանատու չեն, բայց որպես գիտակից էականեր, նրանք պարտավոր են իրենց ծնողներին որպես մարդ ու հանրության անդամ ճիշտ գնահատելու։

Սիրիր հորդ, ինչքան ուզում ես, բայց և դու պետք է իմանայիր, որ հայրդ հրեշ է, աղբ է՝ մեղմ ասած, որովհետև հանցակից է ու ազգի գենոցիդ իրականացրած կարկառուններից է։

Գրիր նամակներ ում ուզում ես, բայց առաջին հերթին ինքդ քեզ նամակ հղիր ու մտահոգվիր, որ գեներով կես հրեշ ունես մեջդ, ո՞նց ես որպես մարդ, կյանք ապրելու։

Ոնց հայրդ, դու էլ լավ տեղյակ ես, որ լացելու ու հալվելու պատրաստ ժողովուրդ ենք, որ լացացնելու թելերին եթե կպար, օրերով դրանք կերգեցնես ու հենց դա էլ, ու իբր դու՝ արել ես։ Բայց և չափդ իմացիր, որովհետև ոչ բոլորն են լացկան, մեջներս դեռ սթափները կան, որ թքած ունեն քո հոր, նրա գեների վրա, ինչպես նաև լացը ազգային արժեք սարքած ողորմելիների վրա։
Ու կարևորը՝ ասա հորդ, որ եկել է ժամը իրեն էլ աղբարկղ նետելու։ Եվ ինքնդ էլ պատաստվիր, որ հորդ թալանածը ոչ թե մարսելու ես, այլ ամեն օր որպես անտեսանելի դև, այն քեզ է հետապնդելու ու սարսափեցնելու։ Այն քեզ ամեն ժամ է հիշեցնելու, որ հորդ խելք հասկացնելու համար ազգովի էինք մտել դժոխք, հիվանդ ու ծեր էինք մահվան դուռ տանում փողոցները փակելով, ոտքով երկիր էինք չափչփում, լացում, պատեպատ ընկնում ու հույս կապում, թե հայրդ մի «այո» կասի։

Հրեշուհիս, դու որևէ կերպ արժանի չես, որ իմ անփառունակ կյանքի մնացորդից վայրկյան անգամ քեզ նվիրեմ, բայց դե հայ եմ, ողբալի անցյալի, ողբալի ներկայի ու հորդ շնորհով՝ ոչ հեշտ ապագայի տեր, ու հենց դրանով ստիպված եմ։ Եվ ստիպված եմ, որովեհտև նորմալ, ուղիղ ու պարզ խոսքով քո գրածին հալվող ժողովուրդն ունակ չէ իրականություն տեսնելու ու, առավել ևս, հասկանալու։ Դրա համար քեզ ինտեֆեյս սարքած եմ փորձում խոսքս տեղ հասցնել։ Ու համոզված էլ չեմ, թե ասելիքս տեղ է հասնելու, որովհետև մեր մեջի տականքն իմ խոսքերից միայն սույն նամակի տոնի իբր լկտիությունից է վրդովվելու ու երեսով տալու։ Էլիտար աղբը, ոնց միշտ է եղել, մեծամիտ է անտեսելու։ Իրենց մի կլոնձի տեղ դրածները պնդելու են, թե հլա էս տարիքն առած խելագարին նայեք, թե անմեղ երեխուն ինչեր է գրել։

Այդ ամենն ինձ ծանոթ է, և ես դրա վրա էլ վաղուց թքած ունեմ։
Իրականում, ես բարձրաձայն ինքս ինձ հետ եմ խոսում, ու զարմանում, թե անցյալ 100 ու 1000 տարվա մեջ անվերջ ու անսահման, հրեշավոր դժբախտություններից հետո էլ, մարդիկ ո՞նց են մնացել անտեղյակ, անատամ, անվրեժ ու անհաղորդ տարրական մարդկայինին։ Թե այսքանից հետո, ուղեղներս անջատած՝ «Մենք հայ ենք, հայ ենք մենք» անիմաստը մշտապես վանկարկելով, ոնց ենք մարդկայինից մեզ դուրս դրել ու շարունակում ենք այդ անոմալիան չտեսնել։

Դու քո սրիկա հոր՝ սրիկա աղջիկն ես, ես էլ իմ լուսավոր հոր՝ համառ որդին։
Մարդիկ ասում են կաթիլը քար է ծակում։ Մշեցիք աոավել հզորն ունեն՝ ասում են՝ Աքլորին կնստեցնի ձվերի վրա և կածեցնի էլ։
Դա եմ անում ու կանեմ, քանի ողջ եմ։

ԱՐԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

............................................................................

Հեղինակի կողմից - Իմ լավ ընկերներից մեկը անձնական նամակով ինձ հանդիմանեց, թե երեխային սրիկա որակելը սխալ է, նա դեռ հասուն չէ, և չի կարեի նման որակում տալ։ Սա սկզբունքային հարցադրում է, պատասխանեմ հնարավորինս համակողմանի։

1. Այո, երեխան դեռ կայացած սուբյեկտ չէ, ինքնուրույն չէ, և նա դեռ կյանք ունի անցնելու՝ վերջնականապես ձևավորվելու, և մարդ կամ սրիկա կամ այլ մեկը դառնալու։ Բայց այդ երեխան արդեն իսկ քաղաքական հարց է քննարկել, և անձնական-հոգեբանականն օգտագործելով, միջամտել է ամենակարևորին՝ մեր ազգային ու պետական լինել-չլինելու հարցին։

2. Այդ «երեխան» խոսել է կարկառուն հոգեբանի լեզվով, և խիստ նպատակային է խոսել, և ամենակրիտիկական պահին է խոսել։ Նրա նպատակը իր հոգեկանն ընկերներին հայտնելը չի եղել, այլ ազգին լացացնելն է եղել, ու հասել է իր նպատակին։

3. Ինքը շատ լավ իմացել է, որ իր ընկերների մեջ հացի խնդիրներ ունեցողներ կան, դրանց ինչո՞ւ մի բառ չի հատկացրել իր ճոռոմ նամակի մեջ։

4. Վունդերկինդներ կան, որ 12 տարեկանում համալսարան են ավարտում։ Կան՝ որ 12-ում միլիոններ են արդեն վաստակած լինում։ Մեծ քաղաքականում, հանրային կարևոր հարթություններում, տարիքը ետին պլան է մղված, և եթե երեխան հայտնվում է այդ հարթություններում, նա այլևս չպետք է դիտարկվի որպես երեխա, այլ պետք է դիտվի որպես հավասար, ու իր արածներն էլ ոչ երեխայականի մեջ քննարկվեն։

5. Մանկական գաղութ կա, եթե նույն սկզբունքով շարժվենք՝ մարդասպան երեխային դատել էլ չի կարելի։

6. Նամակը չի գրել պատահական երեխա։ Գրել է շարմազանով հոր երեխան։ Շարմազանովն այս պահին ամենակարկառուն սրիկան է իշխանականում։ Թող մի երրորդական տականքի երեխա գրած լիներ, ես չէի արձագանքի, կմտածեի որ 55-ի մեջ մեկի երեխան էլ պատահական դա է գրել, նորմալ է։ Բայց սա այն Շարմազանովի դուստրն է, որի ծառայություններից մի փոքր հատվածը նոթում էի ներկայացրել։ Նա այն սրիկան է, որը մինչև հիմա Նիկոլի վարչապետ լինելու մասին բառ չի ասել, ու ժայռի պես դեռ կրկնում է՝ թքած ունեմ բոլորիդ վրա, ես դեմ եմ քվեարկելու։ Սկզբունքային է, հայրենասեր է, հայ հոշոտելով, աղջկա անունից նամակներ գրելո՞վ է հայրենասեր։ Ո՞ւմ է էշի տեղ դրել։ Ու դեռ էսքանից հետո ես պետք է անկյուն քշվեմ, թե խեղճ երեխուն եմ սրիկա ասել։ Այո, սա սրիկայություն է, ու շարմազանովի արած սրիկայությունն առաջին հերթին հենց աղջկա հանդեպ սրիկայություն է։ Եվ սրիկա ասվածի հասցեատերը ոչ թե երեխա Նարեն է, այլ իրական, հասուն, հեղինակ սրիկա Նարեն։

7. Մենք այսօր ազգովի կանգնած ենք լինել- լինելու խնդրի առջև։ Եվ հարցերն ակադեմիական չեն, այլ արյունալի ու թարախային։ Նարեին սրիկա որակելը իմ մեղքը, կամ իրավունքն է, բայց նաև պարտականությունն է, որ վերջապես գենոցիդային թմբիրից դուրս գանք։ Այո սրիկա է այդ աղջիկը, որ մինչև հիմա հոր տեղը մեզանից ներողություն չի խնդրել։ Սրիկա է, որ էս նամակն է հեղինակել։ Սրիկա է, որ հրապարակում չէ, ու հոր դեմ չէ։